‘Caroliene! Caroliene?’ Heeft Rutte hulp nodig, dan roept-ie voortaan ‘Maarten!'
Jaap Jansen
In maart 2019 wist iedereen opeens dat Mark Rutte een rots in de branding heeft, een hulpje dat elk moment klaarstaat met advies of gewoon met een appeltje voor onderweg. Voor Rutte was dat de afgelopen jaren Caroliene Hermans (met wie Rutte op de foto staat). Toen Rutte tijdens een verkiezingsdebat de draad kwijt was, keek hij omhoog en riep hij: 'Caroliene!'
Net als elke bewindspersoon heeft de premier een politiek assistent – in de wandelgangen p.a. genoemd; een partijgenoot die hem bijstaat voor partijzaken en ook voor contacten met het parlement. Iemand die nooit versaagt en voor de minister of staatssecretaris altijd bereikbaar is.
Een p.a. is voor de buitenwereld onzichtbaar, de tv-kijker kent haar of hem niet. Als een p.a. al in een tv-studio aanwezig is, dan is het náást de camera, om ‘de baas’ gerust te stellen of een ander - verder door niemand begrepen - signaal te geven. Maar zelf dus niet in beeld. Een nederige taak, die het begin kan zijn van een grote politieke carrière. Carolienes zus, Sophie Hermans, is nu VVD-fractievoorzitter. En in de VVD kwam bij de afgelopen verkiezingen een groot aantal voormalige assistenten op het Kamerpluche. Los van de vraag hoe ze het als politicus zelf gaan doen: ze weten hoe het moet en vooral ook hoe het niet moet. Dat geldt bijvoorbeeld voor de nieuwe minister Liesje Schreinemacher (Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking). Zij was tijdens Rutte II p.a. van minister Jeanine Hennis (Defensie) en zat de afgelopen jaren in het Europees Parlement.
De nieuwe Caroliene
Met de komst van een nieuw kabinet, waarin behalve Rutte zelf de bewindslieden nieuw zijn of een nieuwe positie innemen, komt ook een bijna geheel nieuw ‘schaduwkabinet’ van assistenten het politieke toneel op. Ook Rutte zelf krijgt een nieuwe, want Caroliene Hermans verlaat het Binnenhof. Ze wordt manager zorg en bedrijfsvoering in Tergooi, het ziekenhuis voor Gooi en Vechtstreek dat in Hilversum een volledig nieuw ziekenhuis bouwt. Tergooi zocht iemand die weerstanden weet te overwinnen en op natuurlijke wijze draagvlak voor veranderingen weet te creëren.
Ruttes nieuwe Caroliene heet Maarten Michon Bello. Deze jonge jurist was de afgelopen jaren p.a. van Bas van ’t Wout, staatsecretaris van Sociale zaken en daarna minister van Economische Zaken tot hij overspannen raakte en Stef Blok het roer overnam. Van ’t Wout was trouwens zelf p.a. van Mark Rutte, toen die als staatssecretaris zijn Binnenhof-loopbaan begon.
Maarten Michon Bello kwam razendsnel op in het Haagse systeem. Na zijn rechtenstudie (van 2007 tot 2013) werkte hij als trainee voor de Nederlandse delegatie bij de NAVO in Brussel. Daarna kreeg hij een traineeship op Justitie. Daarna kreeg hij een baan als adviseur van de secretaris-generaal (de hoogste ambtenaar) van Financiën en daarna werd hij senior adviseur staatsbedrijven.
Kaag krijgt er twee
Behalve Caroliene Hermans vertrekt ook een andere top-assistent. Roy Kramer, de p.a. van D66 vice-premier in Rutte III Kajsa Ollongren, stopt ook. Hij was voordat hij p.a. werd jarenlang chef woordvoerders van de D66 Tweede-Kamerfractie.
D66-vicepremier Sigrid Kaag krijgt twee p.a.’s: beleidseconoom Marita van Gessel (in Rutte III assistent van minister Wouter Koolmees) en Khalid Boufadiss, die het afgelopen half jaar al voor Kaag werkte. Hij was onder meer assistent van Europarlementariër Sophie in ’t Veld.
Rinze Broekema wordt p.a. van ChristenUnie vicepremier Carola Schouten. In het oude kabinet was hij assistent van staatssecretaris Paul Blokhuis. Broekema volgt Jonathan van der Geer op, die (toen nog als fractievoorlichter) Schouten al bijstond in de Tweede Kamer. Ze noemde hem bij zijn afscheid ‘inspirator, motivator, creatieve meedenker en luisterend oor’. Schouten: “We hebben samen gelachen, gehuild, gebeden, genoten en heel hard gewerkt.”
Sleutelfiguren
Twee sleutelfiguren blijven: Jitske Haagsma gaat met CDA-vicepremier Wopke Hoekstra mee van Financiën naar Buitenlandse Zaken. En Bart van den Brink volgt Hugo de Jonge van Volksgezondheid naar Volkshuisvesting. De Jonge was zelf ook ooit politiek assistent.
De D66-fractie in de Tweede Kamer krijgt een nieuwe politiek secretaris (de inhoudelijke spin in ’t web van de fractie), want de oude – Henk-Jan Oosterhuis – gaat minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten bijstaan. Politiek secretaris wordt Dorien Blommers. Zij was bij de fractie senior beleidsmedewerker arbeidsmarkt en inkomensbeleid.
Soms wordt een politiek assistent ‘meegenomen’ uit de fractie, waar hij of zij de nieuwe bewindspersoon al bijstond. Steeds vaker is de p.a. onderdeel van een fijnmazig personeelsbeleid. Je bent geknipt voor de functie als je niet alleen fractie-ervaring hebt, maar ook al op een of meer ministeries gewerkt hebt als ambtenaar. En vooral voor ministers ‘van buiten’ die nog geen politieke ervaring hebben is het van groot belang dat hun assistent de partij door-en-door kent.
Op ministeries wordt altijd wat afwachtend gekeken naar een nieuwe p.a. Een politiek assistent – op het departement ook wel ‘adviseur’ genoemd – valt buiten de formele hiërarchie en dat vinden ambtenaren vaak lastig.
In Betrouwbare Bronnen 67 doken Jaap Jansen en PG Kroeger in de geschiedenis van de politiek assistenten.
Het complete lijstje politiek assistenten van Rutte IV
Maarten Michon Bello (premier Mark Rutte, VVD)
Marita van Gessel en Khalid Boufadiss (vicepremier en minister van Financiën Sigrid Kaag, D66); Reza Tabatabaie (staatssecretaris Fiscaliteit Marnix van Rij, CDA); Mart Teunissen (staatssecretaris Toeslagen en Douane Aukje de Vries, VVD)
Jitske Haagsma (tweede vicepremier en minister van Buitenlandse Zaken Wopke Hoekstra, CDA); Berend Nix (minister voor Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking Liesje Schreinemacher, VVD)
Rinze Broekema (derde vicepremier en minister voor Armoedebeleid, Participatie en Pensioenen Carola Schouten, CU); Bart Elshof (minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Karien van Gennip, CDA)
Sander van Haarlem (minister van Justitie en Veiligheid Dilan Yeşilgöz, VVD); Tonko van Leeuwen (minister voor Rechtsbescherming Franc Weerwind, D66); Annemarie Pallandt (staatssecretaris Asiel en Migratie Eric van der Burg, VVD)
Donato Colonna (minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Hanke Bruins Slot, CDA); Bart van den Brink (minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening Hugo de Jonge, CDA); Nicky Kattenbroek (staatssecretaris Koninkrijksrelaties en Digitalisering Alexandra van Huffelen, D66)
Carlijn van Donselaar (minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Robbert Dijkgraaf, D66); Tim Simons (minister voor Primair- en Voortgezet Onderwijs Dennis Wiersma, VVD); Floor van der Zee (staatssecretaris Cultuur en Media Gunay Uslu, D66)
Kirsten de Vries (minister van Defensie Kajsa Ollongren, D66); Alisha Muller (staatssecretaris van Defensie Christophe van der Maat, VVD)
Gijs Houben (minister van Infrastructuur en Waterstaat Mark Harbers, VVD); Caspar Koopman (staatssecretaris van Infrastructuur en Waterstaat Vivianne Heijnen, CDA)
Fieke van Twist (minister van Economische Zaken Micky Adriaansens, VVD); Henk-Jan Oosterhuis (minister voor Klimaat en Energie Rob Jetten, D66); Date Pijlman (staatssecretaris Mijnbouw Hans Vijlbrief, D66)
Rita Klapwijk (minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Henk Staghouwer, CU); Dion Vijverberg (minister voor Natuur en Stikstof Christianne van der Wal, VVD)
Youri Rijkhoff (minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Ernst Kuipers, D66); Lilianne de Regt (minister voor Langdurige Zorg en Sport Conny Helder, VVD); Herman Smits (staatssecretaris Jeugd en Preventie Maarten van Ooijen, CU)